नेवा: अनलाइन न्युज – निश्चल | नेपाल संवत ११४५ कछलाथ्व सकिमना पुन्ही (२०८१ कार्तिक ३० गते) शुक्रवाः

बौद्धमार्गी नेवाः समुदायया नितिं सकिमिला पुन्ही धयागु दिं तःधंगु दिं खः । थ्वहे दिनय् स्वयम्भू महाचैत्य प्रतिस्थापित याःगु धाइ । थ्व कुन्हु स्वयम्भू भगवानया थाय् वनाः पूजा याःवनेगु परम्परा दु । स्वयम्भुइ हलिमलि ब्वयेगु व तुतः ब्वनेगु परम्परा नं दु । सकिमिला पुन्हीयात सकिमना पुन्ही धकाः नं धाइ ।

कछला शुक्ल पुन्ही बाय् कार्तिक शुक्ल पुन्हीयात सकिमिला पुन्ही धकाः हनाः वयाच्वंगु खः । थ्व इलय् विशेष यानाः कृषि उत्पादन धयागु चाकुहि, सकि व बरां खः । थ्व  इलय् कृषि उत्पादनमध्ये अप्वःसिया वा लयाः छेँय् दुकाये धुंकूगु जुइ । अन छ्व, कःनि, मुस्या, चना आदि बूबः गेडागुडी नं छेँय् छेँय् दुकाये धुंकूगु जुइ ।

सकिमिला खँग्वः सकि व  मिला मिलेजुया उत्पन्न जूगु खः । सकि धयागु फकंया हाःथें खः । मिला धयागु चन्द्रमा अर्थात् तिमिला जुल । थ्व पुन्हीकुन्हु हि, सकि मनाः द्यःयात पूजा यानाः छायेगु याइ । हि सकि नापनापं बरां कःनि मुस्या, छुस्या आदि बूबः द्यःद्यःपिन्त छायेगु याइ ।

सकिमिला पुन्हीबलय् हलिमलि ब्वयेगु :

सकिमिला पुन्हीकुन्हु बहनी  बौद्धस्थल, स्वयम्भू, बाहाः, बही आदि थाय् थासय् व त्वाःत्वालय् छेँखा छेँखापतिं हलिमलि बाहाः बहिलिइ चुकय् ब्वयेगु याइ । नापनापं सकि, हि व सिसाबुसा (फलफूल) फुक्क जम्मा यानाः चीभाः न्ह्यःने स्वस्ति वा चीभाः, वा छुं मूर्ति हलिमलिं हे कलात्मक धंगं च्वयाः ब्वयेगु याइ । हलिमलि ब्वये धुन धायेवं भगवान द्यःया थाय् व चीभालय् मत तयेगु याइ । मत तयेगुया नापनापं भजन खलःपिन्सं भजन नं हालेगु याइ । हलिमलि ब्वयाः द्यःयात पूजा नं याइ । पूजानापं भजन सिधल धायेवं ब्वयाः तःगु दक्व हलिमलि मुनाः हलिमलि ब्वःगु स्वःवःपिं वा अन मुनाच्वंपिं फुकसित इनाः बिइ । नापं सुनां सुनां हलिमलि ब्वयेत कःनि, मुस्या, छुस्यामुस्या, खत्या, सिसाबुसा आदि तःहःपिं फुक्कसित प्रसाद धकाः छेँय् छेँय् नं बीके छ्वयेगु याइ । थ्वबल् कःनि, मुस्या, सिसाबुसा, मरि आदि भ्वँचा वा मरिकसी तयाः बाहाः बहीलय् ब्वये यंकेगु जक मखु थःथिति इष्टमित्रपिं थाय् नं बिइके छ्वयेगु याइ ।

थ्व कुन्हु नेवाःतय् छेँय् चाकुहि, सकि, तरुल आदि कण्डमूलयात मनाः नयेगु याइ । नापं छुस्या मुस्या खत्या, बरां आदि सिया नं नयेगु याइ ।

थ्व पुन्हीकुन्हु भगवान बुद्धया चेला सारिपुत्र निर्वाण जूगु दिं धकाः धायेगु याः । बुद्धधर्मय् मृत्यु धयागु म्वानाच्वनागु जीवनपाखें मोक्ष प्राप्त जुइगु निर्वाण जुइगु खः । निर्वाण प्राप्त जूपिन्सं मेमेगु जन्म काःवने म्वाल धकाः धायेगु चलन दु । निर्वाण प्राप्त मजूनिपिं मृत्यु लिपा नं हानं मेगु जन्म काःवने माः धयागु पुनर्जन्मया विश्वास याइपिनि धापू दु ।

सकिमिला पुन्हीबलय् लःफयया याम फुनाः चिकुला सुरु जुइगु जूगुलिं कःनि मुस्या नयाः म्हय् शक्ति दयेकेगु खः । म्ह क्वाकेगु खः । चाकुहि व सकि जमिनया तःलय् सइगु बस्तुलय् चिनि दैगुलिं हि सकि नयाः शक्ति दयावइगु नं खः । कार्तिक महिना अप्वः धयाथें सिसाबुसा सइगु याम खः । उकिं थ्व इलय् सिसाबुसा नयेगु चलन दु । सिसाबुसा भिटामिन ‘सि’ दूगु वस्तु खः । अथें तुं हि, सकि, कःनि छ्व आदि कार्वोहाइड्रेड व मुस्या सिम्पु बरां आदि प्रोटिनयुक्त नसा खः ।

आषाढशुक्ल एकादसि अर्थात् हरिसयनी एकादसिकुन्हु चतुरमास सुरु जुइ । थ्व प्यलातक न्ह्याइगु खः । सकिमिला पुन्हीकुन्हु चतुरमास क्वचायेकेगु दिं खः । चतुरमास प्यला धर्मकर्म यायेगु झ्वलय् गुम्हसिया बाखं कंकेगु याइ, गुहसिया बाहाः बही वा छुं नं द्यःद्यःपिन्त पूजा यायेगु याइ । थ्वबलय् बाखं क्वचायेकेगु धकाः पूजा यानाः क्वचायेकेगु याइ ।

कतिंपुन्ही अर्थात् कार्तिक पुन्हीकुन्हु खुल्ला सर्गतय् पंमा थना तःगु आलःमत नं सकिमिला पुन्हीकुन्हु दुकायेगु याइ । चन्द्रमायात पूजा याइबलय् विशेष यानाः हलिमलि छानाः पूजा यायेगु चलन दु । चथाः बलय् नं चन्द्रमायात खुँ द्यःया रुपय् पूजा याइगु खः । थ्वबलय् नं कःनि मुस्या, सिसाबुसा तयाः पूजा याइगु खः । सकिमिला पुन्हीबलय् नं हलिमलि ब्वयेगुया चन्द्रमा लुइ धुंकाः बहनी खः । द्यःद्यःपिन्त चाकुहि नापनापं हलिमलि छानाः पूजा याइगु जूगुलिं थ्व पुन्हीकुन्हुयात हलिमलि पुन्ही धकाः नं धायेगु याः ।

थ्व पुन्हीकुन्हु जलविनायक क्वयँना गणेद्यःया जात्रा नापं थक्वाःया महालक्ष्मीया जात्रा नं जुइ ।

(प्रा.डा. चुन्दा बज्राचार्यया ‘नेवाः तजिलजि नखः चखः’ सफूपाखें ल्ह्यया)

Categorized in नेवाः