नेवा: अनलाइन न्युज – निश्चल | नेपाल संवत ११४५ कछलागा पंचमी (मंसीर ५ गते) बुधवाः

येँ,द्वन्द्वया कारणत मालेगु व पीडितयात राहत व परिपूरण बीगु तातुना देशय् शान्ति सम्झौता जूगु थनिं १८ दँ पूवंगु दु ।

सम्झौताकथं सशस्त्र द्वन्द्वपाखें पिहाँवःगु विषम परिस्थितियात सामान्यीकरण यायां समाजय् शान्ति कायम यायेया निंतिं मानवताविरुद्वया अपराधय् ल्हाःदुपिनिगु सत्य तथ्य मालाः दोषीयात कारबाही यायेगु उद्देश्य तःगु खः ।  

तःहाकःगु राजनीतिक तानातानया दथुइ सरकारपाखें बेपत्ता जूपिं मनूतय्गु छानबिन आयोग व सत्य निरुपण व मेलमिलाप आयोग २०७१ माघ २७ गते निस्वंगु खः । सरकार व द्वन्द्वरत पक्ष दथुइ सम्झौता जूगु च्यादँत्या लिपा निगू आयोग दयेकूगु खः । निगुलिं आयोगं पीडितपिनिगु इनाप पौ कायेगु व क्षतिपूर्तिया सामान्य ज्या यासां मेगु प्रक्रिया न्ह्यने न्ह्याके मपूmनि । राजनीतिक दलतय् दथुइ छगू मत मजुया ताः ईतक शान्ति प्रक्रियाया ल्यंगु ज्या पूवने मपूmगु गुनासो अप्वः दु ।

विसं २०५२ फागुन १ गतेनिसें न्ह्यागु १० दँ तःहाकगु सशस्त्र द्वन्द्वयात शान्तिया लँपुइ हयेत २०६२ मंसिर ५ गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला व नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी ९माओवादी० या नायः पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ दथुइ १२ बूँदाया विस्तृत शान्ति सम्झौता जूगु खः ।

थ्वहे सम्झौताया लिधंसाय् अन्तरिम संविधान, निक्वःतक संविधानसभाया निर्वाचन, संविधान दयेकेगुलिसेंया ज्या क्वचाःगु दु । नेपाःया थःगु हे पहःकथं न्ह्यावंगु शान्ति प्रक्रियाया ल्यंगु ज्याया रुपं लानाच्वंगु पीडितयात राहत, क्षतिपूर्ति व परिपूरण बीगु व द्वन्द्वया हुनिंत मालाः वइगु ई हानं अजाःगु अवस्था वयेके मबीके माःगु दु । 

सम्झौता लिपा देशय् राजनीतिक ह्यूपाः वल । जनताया प्रतिनिधिं च्वगु संविधान पिदन । नेपाःया नागरिक धात्थें  सार्वभौम जुल । अथेहे, ल्वाभः व्यवस्थापन व तत्कालीन माओवादीया लडाकु व्यवस्थापन थेंजाःगु मुख्य मुख्य ज्या पूवंसां द्वन्द्वपीडितं न्याय काय्मखंबले समाजय् असन्तुष्टि ल्यंनाहे च्वंगु दनि । थःथिति तनाः लुइके फइला धकाः पियाच्वंपिं मनूतय्सं गबलेतक पियाच्वनेगु धयागु न्ह्यसः द हे दनि । 

बेपत्ता नागरिकया सत्यतथ्य सार्वजनिक यायेगु, घाःपाः जूपिनिगु वासः व क्षतिपूर्ति, पीडित छेँजःया जीवनयापन, स्वास्थ्य, शिक्षालिसेंया खँय् धाःकथं ज्या न्ह्याये मपूmगु गुनासो द हे दनि । सरकारं लिपांगु ई २०८० चैत ३० गते सत्यनिरुपण व मेलमिलाप आयोग व बेपत्ता छेँजःया मनूतय् छानबिन आयोगय् पदाधिकारी सिफारिस यायेया निंतिं ‘सिफारिस समिति गठन’ निस्वनाः माःगु प्रक्रिया न्ह्याकूगु दु ।

पुलांम्ह प्रधानन्यायाधीश ओमप्रकाश मिश्रया संयोजकत्वया सिफारिस समितिं निगू आयोगया पदाधिकारीतय् सिफारिस याइ । आः आवेदनया प्रक्रिया न्ह्यानाच्वंगु दु । द्वन्द्वपीडितयात न्याय बिइ लिबाके मज्यू धयावयाच्वंम्ह सरकार व सम्बन्धित राजनीतिक दलया छगू हे बिचाः दुसां कानुन दयेकेत हे छगू दशक बिइधँुंकूगुलिं मनय् ख्वाउँसे च्वना वनेधुंकूगु खः । लिपाँगु इलय् राजनीतिक सहमतिया लिधंसाय् संक्रमणकालीन न्यायलिसे स्वापूदूगु ऐन दयेकूगुलिं आः वया पीडितं न्याय कायेखनीगु लँ तब्याना वंगु दु । 

शान्ति सम्झौताकथं हे निगूलिं पक्षं सशस्त्र द्वन्द्वपाखें पिज्वःगु विषम परिस्थितियात सामान्यीकरण यायां समाजय् शान्ति कायम यायेया निंतिं प्रतिबद्ध जुयाःगु खँ न्ह्यथंगु खः । थ्वहे उद्देश्य ज्वनाः सरकारपाखें बेपत्ता जूपिं मनूतय् छानबिन आयोग व सत्य निरुपण व मेलमिलाप आयोग २०७१ माघ २७ गते निस्वंगु खसां ज्या पूमवंकं हे आयोग पदाधिकारी मदयेक च्वनाच्वने माःगु खः । 

निदँया दुने दक्व ज्या सिधयेकेगु धकाः पलिस्था याःगु थुगु निगू आयोगय् न्हापांया पदाधिकारीतय्सं च्यादँतक ज्या याःगु खः । लिपांगूखुसी २०७९ साउन १ गतेनिसें आयोग पदाधिकारी मदयेक च्वनाच्वंगु दु । सत्यनिरुपण व मेलमिलाप आयोगय् आतक ६३ द्वः स्वसः व १८ गु उजुरी लानाच्वंगु दु । उकिमध्ये स्वद्वःयात आयोगं तामेलीइ तयेगु क्वःछ्यूगु खः । आयोगं द्वन्द्वपीडित म्हसिकापौ बीगु व पीडितयात परिपूरणया फाराम भरेयाके बिइगु व परिपूरणया सिफारिस यायेगु ज्या यासां नं पदाधिकारी मदया ज्या न्ह्याये फयाच्वंगू मदु । 

बेपत्ता यानातपिं मनूतय् छानबिन आयोगय् स्वीनिसः व ४३ गू उजुरीमध्ये निसः व ३७ गू उजुरी सत्यनिरुपाण व मेलमिलाप आयोगनाप स्वापू दूगुलिं अन छ्वःगु दु । नीप्यसः व ९६ गू उजुरीइ विस्तृत कथं छानबिन जुयाच्वंगु दु । 

ताः ईया कुतःलिपा तंनाच्वपिं मनूया छानबिन, सत्यनिरुपण व मेलमिलाप आयोग ऐन, २०७१ यात संशोधन यायेत दयेकूगु विधेयक ९स्वक्वगू संशोधन०, २०८१ राष्ट्रपतिपाखें प्रमाणीकरण जुया ज्या न्ह्यायेधुंकूगु दु । ऐनय् निगू आयोगया सिफारिस समिति निस्वनाः अप्वःया अप्वः निलाया दुने नायः व दुजःतय् नां सिफारिस यायेमाःगु व पदाधिकारीया ज्या यायेगु ई नियुक्ति जूगु न्हि नं प्यदँया जुइगु व्यवस्था दु । ऐनं यानातःगु व्यवस्था कथं सरकारं आयोगया ज्या यात याकनं न्ह्याके माःगु दु । आयोगं पीडितं न्याय कायेखंगू अनुभूति जुइकथं ज्या यायेमाःगु यक्वस्याः बिचाः दु ।  

नेकपा माओवादी केन्द्रया मू सचेतक हितराज पाण्डें वर्गीय, जातीय, लैंगिक, सांस्कृतिक उत्पीडनयाविरुद्वय् थःपिंसं ‘जनयुद्ध’ ल्वानाःगु लुमंका देय्या आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक ह्यूपाःया मू खँया आधार कया सकल सरोकार पक्षत न्ह्यचिलेमागु धयादिल ।

शान्ति प्रक्रिया क्वचायेकेत सहमति कथं ई क्वःछिना खुलाया दुने पूवंकेगु धया तःसां थी थी हुनिं न्ह्यने वनेमफयाच्वंगु वय्कःया धापू दु । राजनीतिक ह्यूपाः कथं नेपाःमि जनताया आर्थिक विकास प्रक्रिया न्ह्यने मनेमपूmगु व संविधान दयेकेत हे ताः ई काःगु थेँजाःगु हुनिं थ्व दथुइ पंगः खनेदूगु वय्कलं धयादिल । संक्रमणकालीन न्यायकथं ऐन दयेकूगु सन्दर्भय् न्हापाया मगाःमचाः व सकारात्मक निगूलिं पक्षयात ध्यानय् तयाः आः प्रक्रिया न्ह्यावनीगु वय्कया धापू दु । 

बेपत्ता जुयाच्वंपिं नागरिकया अवस्था सार्वजनिक जुइ मपूmगु खँ दकसिबे यक्वः पीडा ब्यूगु खँ न्ह्यथंसें वय्कलं धयादिल, “शहिद जूपिंसं ला देय्या निंतिं बलिदान बिल धया चित्त बुझे यायेफइ । अथेखसां, बेपत्ता नागरिकया अवस्था सार्वजनिक जुइमपूmगू दुःखया खँ खः ।”

देय्यात न्ह्यने यंकेत मगाःमचाःगु विषययात भिंका, मसिधगु ज्या पूवंका वनेमाःगु दु । ऐनय् दूगु व्यवस्थाकथं आः शान्ति प्रक्रियाया ल्यंगु ज्या पूवनीगु नेता पाण्डें भलसा कयादिल । 

नेपाल मजदुर किसान पार्टीया सांसद प्रेम सुवालं देय्या हितयात ध्यानय् तयाः शान्ति प्रक्रियाया ल्यंगु ज्या पूवंकेमाःगु धयादिल । भ्रष्टाचार क्वपालेगु, उद्योगया प्रवर्धन, राष्ट्रियताया प्रवर्धनलिसलिसें ज्या यायेफःसाजक वास्तवय् शान्ति कायम जुइ फइगु वय्कया बिचाः दु । 

कानुन न्याय व संसदीय मामिलामन्त्री अजयकुमार चौरसियां शान्ति प्रक्रियाया ल्यंदनिगु ज्या याकनं निष्कर्षय् थ्यंकेगुकथं सरकारं ज्या यानाच्वनागु धयादिल । “विस्तृत शान्ति सम्झौताया अप्वः ज्या सिधय् धुँकूगुखसां नं सत्य अन्वेषण याना पीडितयात न्याय बिइगु ज्या धाःसा पूवने फयाच्वंगु मदु”, मन्त्री चौरसियां धयादिल, “संक्रमणकालीन न्यायया ज्या न्ह्यने वने धुंकूगु दु, आः गुलि फु याकनं पीडिततय्सं न्याय कायेखनी ।”

पीडितं पूवंक न्यायया अनुभूति यायेफइकथं संक्रमणकालीन न्यायया ज्या न्ह्यने यंकेत सरकार, सम्बन्धित पक्ष उत्तिकं जिम्मेवार जुइमाःगु मंकाः मत दया हे च्वंगु दु । राजनीतिक सहमतिया लिधंसाय् ऐन दयेकेगु, आयोगया पदाधिकारी ल्ययेगु ज्या न्ह्याय् धुंकूगु सन्दर्भय् लिपांगु न्हिस पीडितं न्याय कायेखनिगु आशा धाःसा अप्वःया वंगु अनुभव याये फइ । रासस

Categorized in राष्ट्रिय