डा. विजय सैंजू

जून १२, विश्व बाल श्रम विरुद्धया दिवस संसारभनं कोरोना भाइरसया महामारीदथुइ थीथीकथं हंगु दु । नेपालय् नं थ्व दिवसयात लुमंकाः थीथीकथंया ज्याझ्वः हनेगु ताःतुंसां कोरोना महामारीया हुनिं बांलाक हनेज्या मजुल । विश्वन्यंक बाल श्रमिकतय्गु शोषण व उत्पीडनविरुद्धय् जून १२ यात अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आइ.एल.ओ.)पाखें करिब छगू दशक न्ह्यःजक बाल श्रम विरुद्धया दिं धकाः हनेगु शुरु यागु खः । नेपाः सरकारं नं आइ.एल.ओ.या थीथी महासन्धीस हस्ताक्षर यानातःगु दु । विशेष यानाः महासन्धी १८२ यात अतिकं निकृष्तगु बालश्रमयात कयाः जारी जूगु सन्धी ल्हाःचिं तःगु दु । आइ.एल.ओ.या तथ्यांककथं विश्वन्यंक बालश्रमिकतय्गु ल्याः ७ दँ निसेँ १७ दँतकयापिं थ्यंमथ्यं १५ करोड २० लाख दु । थुकीमध्ये थ्यंमथ्यं ७३ लाखम्ह मस्त अति जोखिमपूर्ण ज्याय् लानाच्वंगु तथ्यांक दु ।

नेपाःया तथ्यांक स्वयेबलय् झीथाय् नं थ्यंमथ्यं १६ लाखम्ह बालश्रमिक दु । कन्सर्न नेपालया आँकडाकथं थुपिं थीथी ८६ गू ज्या यानाच्वंगु दु । थुकी आपाः यानाः कृषि पेशाय् संलग्नपिं दु । निगू दशक न्ह्यःया तथ्यांक स्वय्गु खःसा आइ.एल.ओ.या हे सन् २००१ या प्रतिवेदनकथं नेपालय् २६ लख मस्त थीथी ज्याय् तक्यनाच्वंगु खः । तर आ थ्व ल्याः १०गू लाखं म्हो जुयाः १६ लाखया सरकारी आँकडाय् थ्यन । बालश्रमया सचेतना अप्वयावं वनेवं मस्त ज्याय् मछ्यलेगु प्रवृत्ति ब्वलनाच्वंगु बांलाःगु खँ जुल । तर मस्तप्रतिया शोषण धाःसा म्हो जुयाच्वंगु खनेमदु । न्हापा प्रत्यक्षकथं हे थीथी विधाय् ज्यामिमस्त आपा हे खनीगु व शोषण प्रवृत्ति नं सज्र्यांत हे खनीगु खः । आः बाल श्रमिकत संख्यात्मककथं कम जूसां इमिप्रतिया शोषण कम जयाच्वंगु खनेमदु । अप्पा छिइगु ज्याय्, गिटी तछ्यायेगु, चिया पसलय् चिप सिलेगु, बालभरिया, घरेलु श्रमिक, इत्यादि ज्याय् मस्तय्त बांमलाक शोषण आः नं जुयाच्वंगु दु । नेपाःया अवस्था स्वयेगु खःसा थन आर्थिक व शारीरिक शोषण जक मखु मस्तय्त बलात्कार यानाः हत्या तकं याय्गु प्रवृत्ति ब्वलनाच्वंगु दु । 

नेपाल सरकारं थीथी अन्तर्राष्ट्रिय महासन्धीया लिधंसाय् बालबालिका ऐन २०४८ व थुकिया परिमार्जित २०७५ ऐन हयेधुंकूगु दु । नापं बाल श्रम नियमित व निषेधित याय्त बाल श्रम ऐन २०५६ नं पारित यायेधुंकूगु अवस्था दु । तर नं थुकिया पालना जुयाच्वंगु मदु । आःया द्ुई तिहाइया सरकारं बाल श्रमिकतय्गु अवस्थायात सुथां लाकेगु ज्या मयाःगु धयागु नेपाःया मस्तय्गु भविष्यप्रति खेलवाड यायेगु खः । कन्सर्न नेपालं थौंया दिंयात लुमंका नेपाः सरकारयात पारित ऐन, कानुन पूर्णरुपं पालना यानाः थःगु दायित्व पूवंकेत इनाप यानाच्वना । 

दँय्दसं कन्सर्न नेपालं विश्व बाल श्रम दिवस हनेगु यानावया च्वंगु खः । तर थुगुसी स्थिति फरक । विश्वन्यंक कोरोना भाइरसं ग्रसित जुयाच्वंगु अवस्थाय् नेपाः नं तक्यनाच्वंगु सकसिनं सिउगु हे जुल । दक्वं नेपाःमि लकडाउनया अवस्थाय् छेँ–छेँय् सुलाच्वनेमाःगु दु । कोरोना भाइरसं विश्वन्यंक ग्रस्त जुयाच्वंगु इलय् बाल श्रमिक मस्तय्त लिच्वः लाइगु ला स्वाभाविक हे जुल । उकिं बाल श्रमिक व वया थीथी परिवारया अवस्थायात विचाः याना विषेश ध्यान बीत नं इनाप याना च्वना । नापं थीथी साहु महाजनपिंत नं बालश्रमिकत मछ्यलेतनं हार्दिक इनाप याना च्वना ।

(च्वमि मस्तय्गु निंतिं ज्या सनाच्वंगु कन्सर्न नेपालया नायः खः)