नेवा: अनलाइन न्युज | नेपाल संवत ११४५ कछलाथ्व पंचमी (२०८१ कार्तिक २१ गते) बुधवाः

स्वसः व चय् स्वदँ (३८३ दँ) निसें न्ह्यानाच्वंगु कातिप्याखं थौं बुधवाःनिसें न्ह्याइगु जूगु दु ।

यल लायकू (दरबार) लागाया काति दबुलीइ थौं बुधवाःनिसें उगु कातिप्याखं न्ह्यायेत्यंगु कार्तिक नाच संरक्षण समितिया नायः लिसें कलाकार किरण चित्रकारं जानकारी बियादीगु दु ।

कातिप्याखं भगवान विष्णुया १७ बाखंलिसें स्वानाच्वंगु मान्यता दु । थ्वहे कार्तिक ३० गतेतक न्ह्याइगु कातिप्याखनय् न्हिथं ब्यागलं ब्यागलं बाखनय् आधारित जुयाः लिला कथंया प्याखं क्यनेगु याइ ।

थ्व कातिप्याखं मल्लकालीन जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं न्ह्याकेधुंकाः दँय् दसं कार्तिक महिनाय् ल्हुइकेगु यानाः वयाच्वंगु दु । सिद्धिनरसिंह मल्लं देय् व जनताया कल्याणार्थ कातिप्याखं न्ह्याकूगु जनविश्वास दु धकाः समितिया नायः लिसें कलाकार चित्रकारं धयादीगु दु ।

नेपाल संवत् ७६१ अर्थात् वि.सं. १६९७ स कातिप्याखंया प्रारम्भ जूगु इतिहासय् न्ह्यथनातःगु दु । थुकिया मू विशेषता न्हिथं ब्यागलं ब्यागलं बाखनय् आधारित जुयाः प्याखं न्ह्यब्वइगु खः ।

मल्लकालीन जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं यलया जनतायात भय व त्रासमुक्त यायेत थ्व प्याखं क्यनेगु न्ह्याःगु मान्यता दु । थुगु प्याखंया सर्जक, स्रष्टा लिसें प्रवर्तक सिद्धिनरसिंहया शिक्षागुरु पण्डित हरिवंश उपाध्याय व दीक्षागुरु विश्वनाथ उपाध्याय जूगु न्ह्यथनातःगु दु ।

थ्व प्याखं सुइइ न्यान्हुतक ल्हुइकेगु याःगु खः । सिद्धिनरसिंह मल्लया काय् श्रीनिवास मल्लं “बाथः प्याखँ” अर्थात् “लोक नाटक”, “सुदामा प्याखँ” व “सुरदास प्याखँ” थप यानाः थुगु प्याखँयात झिंन्यान्हु थ्यंकूगु धाइ ।

आः थुगु कातिप्याखंया विशेषता थूम्ह कलाकार व प्याखं संचालनया नितिं आर्थिक अभावय् झिन्हुइ जक सीमित याःगु चित्रकारया धापू दु ।

थ्व प्याखं नेपाःया अमूर्त सम्पदा व परम्परागत संस्कृति जूगुलिं आःतक मद्यूगु नायः चिकारं धाःगु दु ।

चित्रकारं धाःगु दु, “कातिप्याखं धार्मिक व तान्त्रिक महत्वलिसे नं स्वानाच्वंगु दु । थुकियात नेवाः समुदायस समावेशी प्याखंया रुपं नं कयातःगु दु । गुगु जातीय सद्भाव कायम यायेगु माध्यम जूगु दु ।”

मल्लकालीन इलय् कातिप्याखनय् मैथिली भाषां संवाद याइगु खः । मैथिली भाषा नेवाः समुदायस मथुइगु जूगुलिं लिपांगु ई नेपाल भाषां उल्था यायेगु ज्या याःगु खः ।

थ्व कातिप्याखं संसारया हे दकले ताःहाकःगु नाट्य महोत्सवया रुपं म्हसीका दूगु प्याखं प्रचारप्रसार समितिया कजि कलाकारसंजय शर्मा राजोपाध्यायया धापू दु ।

नीन्हयन्हुतक कातिप्याखं क्यने ज्या जुइगु जूगुलिं संसारया दकले ताःहाकःगु नाट्य महोत्सव जूगु इतिहासय् नं न्ह्यथनातःगु दु, तर आःतक थुगु कातिप्याखंयात झिन्हुया दिं क्यनेगु कथं चीहाकः याःगु दु ।

वि.सं. २००७ सालया जनक्रान्तिलिपा थुगु कातिप्याखंयात छुं दिनय् चीहाकः यात । वि.सं. २००८ निसें २०३७ सालतक निन्हु जक क्यनेगु यात । थुगु निन्हु दिनय् बराह व नरसिंह अवतार क्यनेगु याःगु खः धकाः राजोपाध्यायं धाःगु दु ।

कातिप्याखं प्रबन्ध समिति नीस्वनेधुंकाः वि.सं. २०३८ सालनिसें २०६९ सालतक दँय् दसं च्यान्हुतक प्याखं क्यनेज्या जूगु राजोपाध्यायं धाःगु दु । वि.सं. २०७० सालय् निन्हु वस्त्रहरण व बौद्ध लिला थप यानाः झिन्हु व वि.सं. २०७१ सालनिसें २०७६ सालतक झिंनिन्हुतक क्यनेज्या जूगु खः ।

वि.सं. २०७७ सालय् कोभिड महामारीया हुनिं निन्हु जक प्याखं क्यंगु खः । थुगु दँ झिन्हु क्यनीगु जूगु दु।

वि.सं. २००६ सालथुखे २७ दिं हे प्याखं क्यनेज्या जुइफूगु मदुनि । फुक्क २७ न्हू क्यनेत दच्छिया ई माली । प्याखंया नितिं अभ्यासय् अप्वः ई तुइ धकाः राजोपाध्यायं धाःगु दु ।

ताःई प्याखं क्यनेत आर्थिक अभाव जुइगु कलाकार राजोपाध्यायया धापू दु । वं धाःगु दु, “छगू प्याखं क्यनेत कम्ती नं नीम्ह (२० म्ह) कलाकार माः । जिमिसं कातिप्याखंयात जगेर्ना जक यायेत्यनागु खः । थुकियात लच्छितक न्ह्याकेफइगु अवस्था तत्काल मदु । गनं आर्थिक ग्वाहालि जूसा २७ न्हुतक नं क्यनेफइ ।”

कलाकारपिन्सं व्यावसायिक रुपं थुगु क्षेत्रय् ई बिइमफूगु हुनिं कातिप्याखं क्यनेत नं समस्या जूगु राजोपाध्यायया धापू दु ।

राजोपाध्यायं धाःगु दु, “कलाकारपिन्त उचित पारिश्रमिक बिइ मफयाच्वंगु अवस्था दु, कलाकारपिं विदेश पलायन जुजुं वनाच्वंगु समस्याया लिसें न्हूपुस्ताय् भाषागत समस्या अप्वयाः वनाच्वंगु दुसा मेखे सरकारी पक्षपाखें तकं थुकिया नितिं पर्याप्त ग्वाहालि प्राप्त जुइ फयाच्वंगु मदु ।”

प्याखं संरक्षण समितिं प्याखंयात निरन्तरता बिइत संस्थागत रुपं झिगू करोड तका दांया अक्षयकोष पलिस्था, कलाकारपिन्त व्यावसायिक रुपं न्ह्यःने यंकेगु व न्हूपुस्तायात भाषागत रुपं सबल यायेत प्रशिक्षण बिइगु आज्जु कयागु दु धकाः समितिया नायः किरण चित्रकारं धाःगु दु । लिसें वय्कलं कलाकारपिन्त ब्वनेगु नितिं छात्रवृत्ति वव स्वास्थ्य क्षेत्रय् विमाया व्यवस्था यायेगु तकं आज्जु दूगु समितिया नायः चित्रकारं धाःगु दु ।

अक्षय कोष पलिस्थाया नितिं यल महानगरपालिकां छगू करोड, यल मनपा वडा ल्याः १६ पाखें झिगू लख तका लःल्हायेधुंकूगु व वडा ल्याः ११ पाखेंथुगु हे दँ गुंगू लख तका उपलब्ध याकीगु जूगु दु ।

प्याखं संचालनया नितिं महानगरया उद्योग पर्यटन व संरक्षण समितिं स्वीगू लख, वडा ल्याः १६ पाखें ५० हजार, वडा ल्याः १९ पाखें ७५ हजार, एनसेन फाउण्डेशनपाखें निगू लख व सम्झना ल्याबोरेटरीपाखें ५० हजार तका दां उपलब्ध याकीगु जूगु कलाकार संजय शर्मा राजोपाध्यायं जानकारी ब्यूगु दु ।

Categorized in कला