डा. चुन्दा बज्राचार्य

नेवाःतय्सं हनिगु ततःधंगु नखः मध्यय् छगू नखः मोहनि नं खः । मोहनि नखः हनेगुया लागि तापालय् वनाच्वंपि दाजुकिजा ततातःकेहँपिं नापं च्वनाः हनेमाः धकाः तापलंनिसें थःथःगु छेँय् वयेगु याइ । हिन्दुमार्गी बौद्धमार्गी व शैवमार्गी दक्कोसिनं तःजिक हनिगु नखः मोहनि खः । थ्व नखः हनेगुया लागि पुर्व श्री ५ या सरकार, नापं जःलाखःला देय् भारतय् नं ताःहाकाय्क विदा याइगुलिं हे सी दु थ्व नखःया महत्व आपाः दु । परिवार जःछि च्वनाः साक्क नयाः भुतुमाली क्ययेकाः न्ह्याइपुकाः, द्यःद्यःपिन्त पुजा यानाः शक्तिया उपसना यायेत हनिगु नखः खः मोहनि । असत्ययात सत्यं विजय याइगु दर्शन जाःगु मोहनि नखः खः । अर्थात् सत्यं न्ह्याबलें ल्याकाच्वनी धैगु दर्शनं जाःगु मोहनि नखः खः । थ्व नखः खाली नेवाःतय्सं जक हनिगु मजुसे नेवाः मखुपिंस नं हनिगु खः । राष्ट्रिय नखःकथं हनिगु नखः जूगुलिं आखः ब्वनेगुया लागी नेपाःया थी थी थासय् वनाच्वपिं विद्यार्थी, अध्यापन याःवना च्वपिं शिक्षकपिं ताःहाकः बिदा दुगुलिं नखः हनेगुया लागि छेँय छेँय् वयेगु याः ।

बुँज्या याइपिनि थ्व यामय् बुइँ बुइँ वा सयाच्वंगु जुइ तर छथाय् निथाय् लः फय् बांलाः थाय् वा लयेगु नं क्वचाइगु खः । कःनि बाली दुकाये धुंकूगु जुइ । अथे तुं माय्, कय्गु, मुस्या आदि बुबः धाःसा बुंबुं छेँय छेँय् दुकाये धुंकूगु जुइ । उकिं थ्व नखः विशेष यानाः धुक्क जुइक हनिगुु खः ।

अश्विन शुक्ल प्रतिपदानिसें आश्विन शुक्ल पुर्णिमातक १५ न्हु यंकं हनिगु थ्व नखः खः । शिक्षण संस्था १५ न्हु हे विदा जूसां सरकारं आश्विन शुक्ल सप्तमी अर्थात् फुलपातीनिसें पूर्णिमा तक्क जक बिदा बीगु याना वयाच्वंगु दु । थ्व नखः यात “बडादशैं” दशै, विजया दशमी आदि धायेगु नं याः । नेवाःतय्सं थ्व नखःयात खालि मोहनि हे जक धायेगु याः । अनेवाःतयगु प्रभावं मोहनियात बडादशैं धकाः नं धायेगु याना हये धुंकूगु दु । भाजु पुण्यरत्न बज्राचार्यया धापु कथं दशै छाय् धाल धयागु खँय् आश्विन शुक्ल प्रतिपदाकुन्हुनिसें आश्विन शुक्ल दशमीकुन्हुतक मेमेबलय् स्वयां झःझः धायेक हनिगु दिं जुगुलिं दशैं धकाः धाःगु खः । दशैं धकाः नां तःगु छाय् धालसा थ्व नखःबलय् यायेमाःगु झिगू संयम खः । उगु संयम अपभ्रंस जुयाः दशैं जुगु जुइमाः धका धाः । (बज्राचार्य १०८४ पृ ४४) 

थ्व नखःयात विजया दशमी धकाः धाइपिं नं दु । बिजया दशमी धकाः बिजय जुगु दशमी जुगलि धाःगु खः । थ्व नखःया उत्पतिया बारे थी थी धारणा दु । विजया दशमी धायगु ख“य् रामयणया मूख“नाप स्वाय् दुगु खनेदु । रामायण कथं सपर्णखा धयाम्ह छम्ह पात्रं रामायणया मू पात्र रामनाप इहिपा यायेगु इच्छा व्यक्तयात धकाः रामं नकरात्मक लिसः जक क्यूगु मखु, इपिपा याये धूंकुम्ह मिजंनाप इहिपाया प्रस्ताव तःवल धकाः न्हाय् हे ध्यनाः लित छ्वयाःब्यूगु खः । थःत न्हाय् ध्यना बिल धकाः लंकाया जुजु रावणयाथाय् वनाः कं वन । रामवरण नं तं वयेका रामनाप बनवास वयाच्वंम्ह रामया कलाः सीतानाप विवाह यायेत छल यानाः थःगु राज्यय् हल । रावणं सीतायाके विवाहया स्वीकृती कायेत स्वत । तर पतिब्रता सीतां राम बाहेक सुंनापं इहिपा यायेगु इच्छा मयाःगुलिं रावणं स्वीकृति काये मखन । रामं थः कलाः सीतायात रावणं यंकातःगु सीकाः हनुमानपिं नापं जानाः रावणनाप ल्वनाः त्याकूगु दिं जुगुलिं थ्व दिं विजया धकाः नां जुगु धाइपिं नं दु । रामं रावणयात स्याःगु दिं धयागु आश्विन शुक्ल दशमी जुगुलिं उगु दशमीयात विजया दशमी धकाः धायेगु नं परम्परा दु ।

मेगु शिव पुराण कथं देवगण व राक्षसगण दथुइ घमासान ल्वापु जुल । महिषासुर दैत्य छम्हसित सुनानं स्याये मफुसेंलि पार्वती दुर्गाया रुप कयाः महिषासुरयात बध यानाः दैत्यतयुसं याना वयाच्वंगु विध्वंस, अन्याः, अत्याः, फुकं अन्त यानाविल । अकिं अत्याःया प्रतिक राक्षसगणयात अन्त यानाः श्री दुर्गा भवानी विजय याःगु जूगुलिं विजया दशमी धकाः धायेगु याःगु खः धयागु नं धापू दु । अथे जूगुलिं स्त्री शक्तिया उपासना यानाः मोहनि हनिगुु खः । मेगु बाखंकथं स्वंगु लोक विजय याये, दक्व थःगु याये, प्रभुत्व जमय् याये धकाः भस्मासुर शिवशक्ति प्राप्त यायेत दुःख सियाः तःधंगु तपस्या यात । महाद्यः नं प्रशन्न जुयाविज्यानाः भस्मासुर दैत्ययात बरदान वियाविज्यात । व वरदानकथं दक्वसित भस्म याइम्ह भष्मासुर तच्वतं अहंकारी जुयाः ध्वदुक नापलाक्वः सित भष्म यानाः आतंक मचय् यानाजुल । लिपा जुजुं महाद्यःयात हे भष्म यायेगु धकाः महाद्यःयात लितुलिना जूगु खनाः पार्वति भगवतीया रुप कयाः भष्मासुर नाप ल्वानाः वयात हत्या यानाः तीन त्रिलोक्य रक्षा यानाः बिज्यात । भष्मासुरयात बध यानाः विजय याःगु जूगुलिं हे विजया दशमी धकाः धाःगु खः धकाः नं धाइ ।

थ्व जुल हिन्दु धर्मावलम्बीपिसं मोहनि नखः हना वयाच्वंगुया ख“ । तर बौद्धमार्गीपिंस नं मोहनि नखः हनेगु याना वयाच्वंगु दु । तर बौद्धमार्गीपिसं मोहनि नखः हनावयाच्वंगु धयागु भष्मासुरयात बध यानाः विजय प्राप्त याःगुलिं खः धायेगु उलि पाय्छि मजु । नेपाः छगू थज्याःगु राष्ट्र, गन हिन्दु धर्म व बौद्धधर्म नापनापं न्ह्यानाः धार्मिक सहिष्णुता कथं हना वयाच्वंगु दु । छगू धर्म मेगु धर्मयात आदर यानाः छम्ह हे द्यःयात नं छगू धर्माबलम्वी छगू कथं स्वयेगु याःसा मेगु धर्माबलम्बीपिसं मेगु कथं माने यायेगु याः । गथेकि चांगुइ च्वंम्ह नारायणयात हिन्दुतय्सं चांगुनारायण कथं माने यायेगु याःसा बौद्धतय्सं हरिहरिहरिहर बाहान लोकेश्वर धकाः मानेयानाः भक्ति भाव यानाः वयाच्वंगु दु । अथे तुं मोहनि नखःयात नं बौद्धमार्गीपिसं हिन्दुतय्सं स्वयां अलग कथं हनावयाच्वंगु दु ।

बौद्ध तान्त्रिकतय्सं हाकुमूस्या छग्वःयात हे हाकुम्ह थुमेय्  माय् छग्वःयात हाकुम्ह निखुरम्ह दुगु यानाः भुतप्रेतया आहारा पुरे याये मफुनि मोहनी धयागु तान्त्रिक धर्म नाप स्वापु दुगु नखः खः । बौद्धमार्गीपिनि थःथःगु जिवन निर्वाह यायेगुया लागि ज्या सनीगु हलंज्वलंयात द्यः भाःपाः पूजा यानाः उगु ज्याय् थःथःपिं निपु जुइमा, सफल जुइमा, जीवनय् सफल जुइमा धकाः नं कामना यानाः पूजा याइगु नखः खः मोहनि । मोहनिबल्य शक्तिया उपसाना यायेगु याइ । छाय्धाःसा बिजय शक्ति नाप सम्वन्धित खः । उकिं हिन्दुतयस्ं दुर्गा भवानी व भगवतिपाखें जन्म जूपिं अनेक मिसापिं द्यःपिन्त आराधाना याना पूजा यायेगु याइ । अथेतुं बौद्धधर्माबल्बीपिंस नं स्त्री शक्तिया उपसाना यायेगु कथं योगिनि वा जोगिनीपिनिगु आराधाना याइ । मोहनिबलय् जुजुनिसें हिन्दु धर्म व बौद्ध धर्म माने याइपिं निखलः सिनं मानेयायेगु याः । तलेजु भवानिया मूर्ति मदु पुर्ण कलश जक खः । पुर्ण कलशय् त्रिकोण दु । त्रिकोण धयागु हे स्त्री शक्तिया यथार्थ रुप खः, प्रकृति खः । उकिं शक्ति साधना धयागु हे थ्वपाखें जुइगु जुइलिं मोहनिबलय् विशेष यानाः स्त्री शक्तिया पुजा यायेगु यायेगु खः । स्त्री शक्तिपाखें शक्तिया उपसना यानाः विजय जुइगु खः मोहनि । उकि हे मोहनिबलय् दुर्गा भवानी, योगिनीपिनिगु शक्तिया भावयात आराधना यायेगु झीगु परम्परा खः ।

मोहनि धयागु हे थःथःगु शक्तिया पुजा यानाः विजयाया कामना याइगु खः । उकिं हे हातहतियार ज्वानाःल्वनाः थगु जिविका चले याइपिंस खडग स्वनाः शक्तिप्राप्त याइगु खःसा, बाजं थाइपिंस बाजं, सफ्, कलाकारपिंस थःथःगु ज्याभः स्वनाः पुजायानाः शक्ति दयेकेंगु याइगु खः । ज्याभः स्वनाः शक्ति दयेकाः उकिपाखें थःगु जीवन बांलाक न्हयाकेगु विजया यायेगु कामना यानाः पुजा याइगु खः । मोहनिबलय् भौतिक व आध्यात्मिक निगुलिं कथंया भक्तिभाव यानाः शक्तिया उपसना यायेगु याइ ।

थुकथं मोहनिवलय् थःथःगु जीवनया सफलताया लागि शक्तिया उपासना याइगु खः । मोहनियात लुमंकीगु दिं धयागु चथाः खः । चथाः धयागु मोहनि भ्वय्या समय खः । उकिं मोहनि बांलके माः धकाः चथाःयात फछिं फतले बालंक हनेगु स्वइ । मोहनियात लुुमंकीगु मेगु दिं धयागु कायाअष्टमी खः । थ्वकुन्हु  ये“याःया लागि यःसिं थनेत हःगु यःसि भोताहितिं हनुमानध्वाखाय्  थ्य।के हइगु दिं खः । थ्वकुन्हुनिसें मोहनिवलय् हालीगु मालश्रीया धूनय् म्ये हालेगु सुरु याइ । कुमारी दैत्यायात स्यानाः दैत्य दुःख बियातःपिन्त सुख शान्तिं म्वाके बी धकाः विजया याःगु दि खः ।

नेवाः तजिलजिइ नखः चखः सफू पाखें