नर्मदेश्वर प्रधान

देश थौं गथः गथः चिना वनाच्वंगु दु । झं झं स्वत्तुमत्तु स्वयाः वनाच्वंगु दु । थथे हे स्वत्तुमत्तु स्वयाः वनीगु खःसा, देश जटिल गथःया जालय् फसे जुइ । पिहां वयेत थाकुइ । फइमखु । उकिं गथः इलय् हे फ्यनेमाः । गथः तसकं स्वल कि फ्यने थाकुइ । अझ फइमखु । जबर्जस्ती फ्यनेत स्वल कि गथः स्वनी । कुचा कुचा दनी व टुक्रा टुक्रा जुइ । देशयात छधी, छगू यानाः तयेगु खःसा थुकियात आपाः स्वयेके मज्यू । इलय् हे गथः फ्यनेगु स्वयेमाः । गथः तसकं स्वये न्ह्यः इलय् हे फ्यने फयेकेमाः । अले गथः ब्यनी । गथः फ्यने थाकुइ मखु । उकिइ शंका मदु ।

देशय् समस्या थीथी कथंया दइ । भौतिक, दृश्य, गोचर समस्या । अथेहे सूक्ष्म, वैचारिक, भावनात्मक समस्या । भौतिक विकास देशया गोचर पक्ष खः । देशया भौतिक विकासया तःधंगु महत्व दइ । भौतिक विकासं मनूतय् नये, त्वने, पुनेया समस्या म्हो यानाबी । थ्व जीवनशैली च्वन्ह्याकी । झः झः धायेका बी । भौतिक विकासयात मनूतसें प्राथमिकता बी । देशय् ततःखाःगु छेँत दत कि, झःझः धाःगु सहर निर्माण जुल कि देश विकास जुइ । अक्सर विकासया सोच भौतिक, आर्थिक उन्नतिलिसे स्वाकी । तर यथार्थ अथे मखु । देशया विकास धायेबलय् मात्र भौतिक जक जुइमखु । वइमखु । देश दुने जनता दथुइ भावनात्मक आत्मीयता, एकता मन्त कि देशय् खनेमदयेक अशान्ति जुयाच्वनी । असमझदारी ब्वलनाच्वनी । पारस्परिक शंका, आशंकाया कारणं जनता दथुइ द्वेष, ईष्र्या, वैमनस्यता ब्वलनाबी । उकिं भौतिक विकासया खँ जक मखु, देशय् जनता दथुइ भावनात्मक स्तरय् नं भावानात्मक आत्मीयता नं उतिकं विकास जुइमाः । एकताया भाव क्वातुइमाः । दुने दुने जनता थःथः दथुइ काटमारया भावना दइच्वन कि अन विकास जुइमखु । छुं छुं विकास जूसां उकिं देश, जनतायात फाइदा जुइमखु । छथ्वः मनूतय् हितया निंतिं जक जुइ । देश जनताया निंतिं मजुइगु फाइदा, हितया छुं अर्थ दइमखु । मू दइमखु ।

नेपालय् विकासया नामय् भौतिक विकासया चर्चा जुइ । नेतातसें थ्व दयेकेत्यनागु दु, व दयेकेत्यनागु दु । भौतिक संरचना, उपलब्धिया चर्चा याइ । दावा याइ । अझ भविष्यय् जुइगु भौतिक विकासया आकर्षण क्यनी । कार्यान्वयनया निश्चितता मदुसां अनेक योजनातय् म्हगस ब्वइ । तर देश, जनताया निंतिं आन्तरिक भावनात्मक आत्मीयताया विकास नं यायेमाः, जुइमाः धइगु चेतना थौं नेतातय्के खनेमदु । जनता दथुइ भावनात्मक, रागात्मक स्वापू छु गुज्वःगु अवस्थाय् दु, छु गुज्वःगु स्थितिइ दु, थुकियात गुकथं दयेकेगु, हराभरा यायेगु, थुखेपाखे देशया राजनीतिक नेता, प्रबुद्ध वर्गपिंसं चिन्ता काःगु खनेमदु । सोचे यायेगु तन्ता मयाः । थौं देशया दकलय् तःधंगु रोग, गथः खः थ्व । देशया भौतिक विकासया जग खः जनता दथुइ दइगु भावनात्मक एकता, सौहार्दता । ‘झी’ धइगु सामूहिक बन्धुत्वया भावना । देश, जनता दथुइ विभाजित मनस्थिति वइबिल कि, वैमनस्यता खनेदत कि, देश मनोवैज्ञानिक रुपं भावनात्मक स्तरय् कुचाकुचा दली । टुक्रा टुक्रा जुइ । पिने देश छगू थें खनेदइ । तर दुने देश, जनताया नुगः फाटे जुइ । चिरिबाया च्वनी । थुज्वःगु स्थितिइ गुगुं देशं नं स्थायी विकास यायेफइमखु । देश कलहया भूमरिइ लाइ ।

थौंया चिन्तनीय पक्ष जनता दथुइया भावनात्मक, रागात्मक एकताय् प्रहारया विषय जुइ । पिनें थ्व छुं मखु थें खनेदइ । तर थ्व समस्या देशय् गथः थें स्वत्तुस्वयाः वइच्वंगु दु । इलय् हे थुकियात विचाः याये मफुत कि थ्व जटिल जुइफु । थ्वया लिच्वः तसकं खतरनाक जुइफु ।

राष्ट्र, जनताया नुगलय् थ्व जिगु देय्, राष्ट्र धइगु अपनत्वया भाव दयेमाः । सामूहिक अपनत्वया भावं हे राष्ट्र क्वातुइ । बल्लाइ । सकस्यां जिगु धाये मदइगु, धाये मफइगु राष्ट्रियता छ्वास्सुइ । यात्तुइ । यात्यांप्यात्यां जुइ ।

इतिहासय् राष्ट्रियताया भावयात थीथी इलय् शासकतसें थःगु स्वार्थ कथं छ्यली । दुरुपयोग याइ । फाइदा काइ ।  राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र, मानवअधिकार, समानता, शोषणं मुक्ति थुपिं फुक्क शास्वत राजनीतिक मान्यता खः । प्रत्येक राजनीतिक नेतातसें पालन यायेमाःगु धर्म खः । तर दुःखया खँ थ्व फुक्क पवित्र मूल्य, मान्यतायात खेल मैदानय् फुटबलयात थें थ्वात्तुमात्तु थ्वानाः थौं नेतात राजनीतिक झेलखेलया प्रतिस्पर्धाय् दुनी । थःथःगु फाइदाया लागि ‘माय्च फिक्सिङ्ग’ याइ । थःथःगु अनुयायीतयत खेल मैदानय् हइ । थःथःगु पक्षय् लापा थायेकी । सिति पुइकी ।
देशय् छथ्वः महत्वाकांक्षी मनूतय्सं देशया भावनात्मक एकता, सहिष्णुता, सौहार्दतायात भताभुङ्ग यानाः देशय् कलहया छेँ दयेकेगु दुष्प्रयास यायेत स्वयाच्वंगु दु । खः देशय् राष्ट्रघात जुइगु अनेकता मज्यू । तर देश, राष्ट्रया आत्माया रुप दुगु अनेकतायात स्यंके फइ ला ? स्यंके दइमखु । स्यंकल कि राष्ट्र स्वयं दुनी । थ्व तथ्ययात बेवास्ता यानाः देशय् छथ्वः संकीर्ण एकलवादीतसें ‘राष्ट्रवाद’या नाम् विविध जाति, भाषा, संस्कृतियात राष्ट्रघातक, राष्ट्रद्रोही खंकेगु गुगु खतरनाक विचाः प्रचारप्रसार यानाच्वंगु उकिं देशया भावनात्मक एकतायात खलबले याइ । तहसनहस याइ । जनजातीय धायेवं हे राष्ट्रघातक कथं प्रचार यायेगु, देश टुक्रे याइपिं धकाः आरोप बीगु थ्व दुस्साहस थौं छथ्वः कथित राष्ट्रवादीतय्के खनेदयाच्वंगु दु । सही राष्ट्रवादं देशया सम्पूर्ण जनतायात भावनात्मक रुपय् ची । सुयागुं स्वार्थगत महत्वाकांक्षा पूर्ति याइगु राष्ट्रवाद सही राष्ट्रवाद जुइमखु । थौं जाति, जनजाति धायेवं हे राष्ट्रिय एकताया निंतिं अहित खंकीपिंसं गुगु भ्रम ह्वलाच्वंगु दु । उकिइ राष्ट्रिय बहस न्ह्याकेमाःगु दु । राजनीतिक पार्टी, नेतातसें थ्व खँय् थःथःगु मान्यता प्रष्ट यायेमाः । सीमान्तकृत जनजाति, आदिवासीतय् समान अधिकारया खँ वयेवं हे देश विखण्डन जुइ । थुज्वःगु हल्ला यानाः देशय् जातीय ईष्र्या द्वेष थनाजुइपिं शक्तिशाली अहंकारवादीत दु । थुमित इलय् हे थासय् तयेमफुत कि देश गन थ्यनी, चिन्ताया विषय जुइ ।