यंला सेवा वनाच्वंपिनि यंला सेवा धंकाः पारु भ्वय् बनेगु याइ । गुंलाबलय् बौद्ध स्थान गथे येँँँँय् जूसा गुंला बाजं थानाः स्वयम्भूइ वनेगु याइगु खः । यंला सेवाः धकाः थःथःगु क्षेत्र दुने पीथय् पुजाःयाइगु खः । तःधिकःपिं बिशेष यानाः सुथय् नसंचा । ज्यापुत ब“य् पुयाः वनेगु याइ । तर थौकन्ह् थथे ब“य् पुयाःबनेगु चलन मदये धुंकल । मिसमचात धाःसा न्हिनय् थःथःगु पीथय् पूजा याः वनेगु याइगु खः । नःला स्वनेगु पारुकुन्हु यंला सेवावंपिनि पारु भ्वय् वनाः सिधयेकेगु याइगु खः ।

मोहनी द्यःद्यःपिं पूजा यानाः हिंसा यानाः जक हनीगु नखः मखु । थःथःगु म्ह नी वाय् पवित्र यायेगुया लागि नःलास्वां प्यूसांनिसें सर्गतय् नगु दनीबलय् सुथ न्हापां थीथी सामग्रीं गुंगू तीर्थय् म्वःल्हुयाः तीर्थपतिं थीथी वस्तुया दान यानाः पीठ दर्शन यानाः छेँय् छेँय् लिहा“ वयाः मोहनी नखः हनेगु चलन दु । मोहनी नखःबलय् विशेष यानाः द्यःद्यःपिनि शक्ति दुबिनाच्वनी धयागु परम्परागत धारणा दु । मोहनीबलय् उकिसं पीठ वा भवानी वा जोगिनीपाखें विशेष यानाः मिसापिं द्यःपाखें शक्ति उपासना यानाः दच्छियंकंयात शक्ति सञ्चय यायेगु परम्परा खः – मोहनी नखः । शक्ति उपासनाया लागि तीर्थतीर्थय् वनाः म्वःल्हुयाः योगिनी वा पीठ दर्शन याइगु खः । थुबलय् ये“य् च्वंपिं मनूतय् थाय्थासय् च्वंपिं योगिनी वा पीठयात दर्शन याइगु खः ।

नवरात्री सुथ न्हापां ख्यूसे च्वंबलय् हे वनेमाःगु जूगुलिं थाय्थासं नवरात्री वनेगु धकाः मनूत मुंकाः बाजं थाकाः ध्वा“य् ज्वंकाः तीर्थतीर्थय् म्वः ल्हुइकीगु खः । तीर्थतीर्थय् थीथी सामग्रीं म्वः ल्हुयाः तीर्थपतिं पूजा यानाः तीर्थपतिं हे विशेष कथं वस्तु नं दान यायेगु चलन दु । ख्वपदेय्यात छचाखेरं नवदुर्गा चाःहुलाच्वंगुलिं यानाः नवरात्री ज्वःछिं तीर्थतीर्थय् म्वः ल्हुयाः नवदुर्गा मध्ये छम्ह छम्ह यानाः छसिकथं दर्शन यायेगु चलन दु । नवदुर्गा भवानी दर्शन यायेन्ह्यः गुंगू तीर्थय् म्वः ल्हुइगु नं चलन दु ।

येँय् च्वंपिनि नवरात्री वनीबलय् विशेष यानाः खुसिइ जक वनीगु मजुसे खुसि खुसिया दोभानय् अर्थात् लः न्ह्याना वनाच्वंगु निगू खुसिचिया दथुइ लः ल्वाःगु तीर्थय् वनाः म्वः ल्हुइगु चलन दु । येँ छगू त्वालं वा छथासं जक नवरात्री मुंकीगु मजुसे निगू स्वंगू थासं नं मुंकेगु चलन दु । थथे मुंकीबलय् मुंकीपिसं नवरात्री वनेगुया प्रबन्ध यानाबी । मुंकूपिसं पूजा यायेगु तीर्थय् छायेगु मुथं नं यायेफु, थःथः नं यायेगु चलन दु । तीर्थ थ्यंके अःपुका बीगुया लागि व्यवस्था जक यानाबीगु खः ।

नवरात्री वनीपिनि न्हापां तीर्थय् म्वःल्हुइ, थथे म्वःल्हुइबलय् तीर्थपतिं थीथी सामग्री तयाः म्वः ल्हुइगु चलन दु । अले तीर्थ पतिं तीर्थया विशेषता कथं दान यानाः अनं लिपा तिनि पीठ दर्शन याइगु खः । थौंकन्हय् खुसिइ न्ह्याइगु लः फोहर जूगुलिं फोहरगु लः वइगु तीर्थय् वनाः अन च्वंगु हितिं वःगु लःयात हे तीर्थया लः भाःपाः ख्वाः सिलाः वा म्वः ल्हुयाः नवरात्री न्ह्याका वयाच्वंगु दु । नापं थाय् थासय्या नागराजपिन्त पुइँ हायाः लखय् चुइका छ्वयेगु चलन दु ।

न्ह्यब्वयागु नवरात्री धलखय् गुंगू तीर्थ व गुंगू तीर्थ सम्बन्धी जक ख“ न्ह्यब्वया तयेमाःगुलिइ झिगू तीर्थया नां झिगू हे पीठया नां, अथे हे तुं दान यायेगु, नागराजया नां आदि नं झिम्ह हे खः । नवरात्री वनीगु थाय् झिन्हु हे खः । अथे जूसां झिगू तीर्थय् झिन्हुतक्क नवरात्री कथं वनीगु धयागु छगू तीर्थ, छगू पीठ, छम्ह नाग, छगू दान आदि फुक्कं नवरात्री धुंकेगुया लागि खः । येँ च्वंपिनि नवरात्री वनाः स्याकुत्याकु अर्थात् नवमी खुन्हु भवानी तीर्थय् वनाः म्वः ल्हुयाः तलेजु भवानी दर्शन यानाः कन्हय् तुं नवरात्री धुंकाः भ्वय् नयेगु भ्वय् यायेगु चलन दु । गुंला सेवा वनाः नं यंला शुक्ल पारु खुन्हु पारु भ्वय् वनाः गुंला धर्म सिधयेकेगु चलन दु । अथेतुं यंला सेवा वनीपिनि नं लच्छियंकं यंलाथ्वः पारुनिसें सुरु यानाः कौलाथ्वः पारु अर्थात् नःला स्वां पीगु पारु खुन्हु यंला सेवा वनाः भ्वय् नयाः यंला सेवा धुंकेगु चलन दु । अथेतुं नवरात्री वना नं दशमी खुन्हु शान्त तीर्थय् धालेपति स्वानं म्वः ल्हुयाः नवरत्न दान यानाः, सोमसिकि नागराजयात पूजा यानाः, अनं लिपा गुहेश्वरी पूजा व दर्शन यानाः नवरात्री धुंकाः भ्वय् यानाः धुंकेगु चलन दु । नवरात्रीया ज्या सुथय् न्हापां महानवमी खुन्हु हे सिधइगु जूगुलिं उखुन्हु हे नवरात्री धुंकाः तलेजु भवानी पूजा यानाः धुंकाःया भ्वय् यायेगु चलन दु ।

प्रत्येक तीर्थया महात्म्य थीथी दु । अथेतुं थाय्थासय् थीथी दानया नं अलग अलग पुण्य दु धायेगु परम्परागत चलन दु । पीठपीठया नं महिमा अलगअलग दु । थुकथं नवरात्री वनाः थीथी तीर्थय् थीथी वस्तु नं म्वः ल्हुयाः शक्ति सम्पन्न पीठय् शक्तिया सञ्चय यानाः दच्छियंकंयात बांलाक बल्लाक जीवन न्ह्याकेत मोहनीबलय् शक्ति सञ्चय यायेगु याइ ।

थौंया दृष्टिं स्वयेगु खःसा च्वय् न्ह्यब्वयागु धार्मिक भावना खः । नवरात्री आकाशय् नगू दनीबलय् तीर्थय् वनेमाः धकाः छेँय् छेँय् मोहनी नखः हनेगुया लागि पूजा यायेगु व ज्या यायेत इलंई हे छेँय् थ्यंकाःलि छे“या ज्या नं कुसलतां न्ह्याके फैगु स्वभाविक खः । सुथ न्हापां लःफय् निगुलिं स्वच्छ जुइगुलिं स्वास्थ्ययात नं थज्याःगुलिं बां हे लाकाबी । म्हय् फूर्ति पिदना बी । छगूकथं प्रदुषण मुक्तगु लः फसय् न्यासि वनेगु व्यायाम नं खः । स्वास्थ्य दुने सफा फय् दुबीका हृष्टपुष्ट यानाबी, थ्व हे नं शक्ति सञ्चय खः । धात्थें नवरात्री वनीपिनि म्हय् शक्ति सञ्चय याकाः हृष्टपुष्ट जुयावनीगु खः ।

(वंगु छु दँ न्हयः निसें नवरात्री मेला न्हयायेकेगु परम्परा तना वने धुंकुगु दु थ्व हे खँयात वाः चायेका नेवाः अनलाइन न्यूजया आर्कैट पाखें न्हयब्वःया– स. )