nepal investment baink

स्वर्गया लुखा चाइगु न्हि सापारु

– डा. चुन्दा बज्राचार्य –
तिथिं कथं गुंलाथ्व पारु अर्थात भाद्रकृष्णपक्ष पारुकुन्हुया दिंयात सापारु अथवा सायाः कथं हनावयाच्वंगु दिं खः । गुंपुन्हिया कन्हय् कुन्हुया दिं सायाः जात्रा जुइगुलिं सापारु धकाः नामाकरण यानातःगु खः ।

सापारु थुकथं हनेगु –
सायाः वा सापारु गुबलेनिसें सुरु जुल धयागु खँ ला निश्चित मजु । अथे जूसां नं नेवाः समाज दुने दँ्यदसँ छगू पर्वकथं हना वयाच्वंगु दिं खः । धार्मिक भावना कथं थ्व दिं सीम्ह मनूया हंस स्वर्गय् छ्वयेंगु दिं कथं हाना वयाच्वंगु खः । थ्व दिंकुन्हु नेवाm समाजय् गुभाःजु, बरे व उराय् बाहेक मेगु फुक्क जातिपिनि दछिया दुने सीपिं छेँ जःया नामय् सा छवयेगु चलन दु । थ्व कुन्हु यमराज स्वर्यया लुखा चायेकीगु जूगुलिं थ्व दिनय् सा छव्त धाःसा सीपिनिगु आत्मा स्वर्गया लुखा चायेकेगु जूगुलिं थ्व दिनय् सा छव्रत धाःसा सीपिनिगु आत्मा स्वर्गया थ्यनाः तरेजुइ धैगु धारणा दु । छाय्धाःसा यमराजां दच्छिया दुने थ्वकुन्हु छन्हु स्वर्गया लुखा छपां बांलाक चायेकीगु  खः । थथे लुखा चायेकीबलय् दछिया दुने सीपिं दक्कको व लुखां दुहां वनी धैगु धापु खः । यमलोकय् थ्यंकेया लाागि बतरणी खुसि छीनाः बैतरणी तरेजुइ । अले यमराजया लुखा चाला मच्वंसां वा लुखा फुकं मचाःनिसा साया न्यकुतिं थिनाः लुा चायेकाः मृतात्मायात यमलोकय् थ्यंकाबी धयागु धारणा सीम्हेसिगु नामं सा छ्वयेगु खः ।
नेपाः या इतिहासय् नांजाःपिं जुजुपिंलय् दुथ्याःह छम्ह जुजु जयप्रताप मल्ल नं खः । आपाः रानीपिं दःसां म्हो हे जक सन्तान दुम्ह प्रताप मल्लया थः जुजु जुयाच्वंगु इलय् हे काय् चक्रवर्तेन्द्र मल्लया स्वर्गे जुल । काय् सिनाः जुजुयात स्वयाः नं मांम्ह रानीयात तःधंगु दुःखया मलखं कल । काय्या मृत्युइ मांम्ह महारानी आपालं विलाप याःगु जूगुलिं प्रताप मल्लं रानीया मन शान्त यायेत आपालं कुतः यात  । तर रानीया मन काय् सिनाः गुकथं बेचैन जुयाच्वंगु खः, व शान्त मजुल । अले जुजुं याः याः थें मजियाः रानीयात सान्त्वना बीत थीथी तीर्थया लः हयाः न्हुपुखू दयेका बिल । अथे तुं रानीयात सान्त्वना बीगुया लागि रानीया जक काय् सीगु मखु आपालं आपाः जनताया नं काय्मस्त सीगु दु, थ्व दैवया लीला जक खः । सीगु म्वाइगु धैगु छगु सृष्टिया प्रक्रिया जक खः  । गुम्हं न्हापां सिई गुम्हं ताः आयु म्वानाः सी धकाः दँय् गुलित मनूत सीगु खः उपिं फुकं हनुमानध्वाखाया लाय्कुलिइ वये माः धकाः जुजुया उजं जुल । थ्व हे उजं कथं सापारुया दिनय् राज्य दुने गुलि नं सीपिं दु उमिगु नामय् सायाः रुपय् वा सा छवयेगु प्रचलन जुल । अले रानी थः काय्मचा जक सीगु मखु दच्छि दुने अपालं मनूतय् नं थःथिति सीगु दु धैगु वाचायेकल । सायात प्रदर्शनी यायेगु खँय् मेगु छगु नं धापू दु । थःथः छेँया जःपिं मृत्यु जूगु म्वानाच्वपिं छेँजःया हेरविचार मगानाः मखु । विरामी जुयाच्वंगु इलय् तागत दुगु साया दुरु त्वंकाः लहिनागु खः । अथे जूसां विरामी मम्वाः । बिरामीयात साया दुरु त्वंकाः लहिनागुया दसु कथं सायात जात्रा याना हःगु खः धयागु धापू नं दु ।
थुबलय सुथय् सा छवयेगु जूसा न्हिनय् ख्यालः वयेगु खँय् नं जुजु प्रताप मल्लं थः रानी विरह वेदना जीवनय् दुविना च्वंगुलिं सुनानं रानीयात न्हीका मन वहलय् यायेफु, वैत सिरपाः बी धकाः उजं ब्यूगुलिं यानाः रानीयात न्हिकेत दछियंक जूगु समसामयिक घटनाया नापनापं राजनैतिक, आर्थिक आदि घट्नायात विषयवस्तु दयेकाः व्यङ्ग यायेगु जुगु खः । मुलतया विरहलय् दुनाच्वंम्ह रानीयात न्हीकेगुया लागि न्ह्याःगु परम्परा धकाः धायेगु न चलन दु ।
बौद्धमार्गि विशेष यानाः गुभाःजु बरे उराय् जातिय सापारुया यलय् सा छवयेगु चलन मदु । छाय्धाःसा थथे सा जुयाः थीथी रुप कयाः ख्याल वइगु धयागु सिद्धार्थ गौतम बुद्धत्व प्राप्त यायेगुया लागि तपस्या च्वनाच्वंगु इलय् तपस्या भंग यायेगुया लागि विभिन्न रुप कयाः मार वःपिं धकाः सायाः जक मछ्वयेगु मखु, सायाः व ख्यालः वइपिं तक हे स्वयेगु मयाः थौकन्हय् पुलां पुलांपिसं थ्व खँयात मान्यता व्यूसां न्हून्हुपिंस माने यायेगु मयाः । बरु स्वयेगु नं याः तर परम्परा मदुगु जुगुलिं सा छ्वयेगु चलन धाःसा आःतक जूगु खनेमदु ।
सा छवयेगु

सायाःया सूरु न्हयाबले जूगु जुसां न्हयागु उदेशय ज्वनाः न्हयाकूगु जूसां सायाः नेवाः समाज दुने मृत्युु संस्कार दुने दुथ्यानाच्वंगु दु । सीहसिगु नामं स्वर्गया घःसू लत्याः खुला दकिला याये यें भाद्रकृष्ण पारुया दिनय् स्म्हिसित यमलोकय् वा स्वर्गय् थत व्छयाः मुक्त यायेगु ज्या म्वानाच्वंपिसं याइगु क्रिया खः ।
न्हापा न्हपा सीम्हसिगु नामय् धात्थे याःम्ह सायात हे छवःगु जुइमाः । लिपा सायात छ्वयेगु समस्या जुया सायाः रुप धारणा याकाः छेँजःपिं विशेष यानाः कय्तापुजा मयाःनीपिं मिजं मचातय्त सा याना छ्वयेगु यानाहःगु जुइमाः । सायाः बलय् सा याना छ्वयेत साया ख्वाःपाः साया नेकू च्वयातःगु रंगीन भ्वं अले पिरुङीइ भ्वंया झण्डा दुगु कथि बजारय् प्यन्हु न्हयान्हु निहयः निसें मियातइ । सुयात सा छव्येगु खः व मचायात तुयूगु लँ सुरुवाः फिकाः जवं खवं तुयुगु कापः भ्यालल लुइका छवइ । भ्यालल लुया वनेगु धयागु मनूया निपा तुति जुलिं तुयुगु निखें निगु च्वःया लुया यंकेगु धयागु साया पयाप तुति धाये यें धाये येँ मनूयां निपाः व कायःयाु निपाः यानाः प्यपा तुति यानातः गु खः । सापारुकुन्हु सथय् सा यानाः यकीम्ह मचायात म्वःलहूकाः पचंगव्य वियाः शुद्ध याये धुंकाः मचाया भिखया अजः एयकाः म्हुतुसिइ लाली, ग्वाय् मदुनिम्ह मचयात ग्वाय् तयेकाः ख्वालय् पाउडर क्रिम बुकाः साधारण मचा स्व्यां ख्वाः पाक समा याकाः बीगु खः । तुयुगु लं गुम्हयिा कमिज, गुम्हयिा भोत लं, कवय् गुम्हसिया जामा, गुम्हसिया सुरुवाः गम्हसिया तासया लं, तासया जामा, छयनय् साया ख्वाःपा तिकातः गु जवंखवं रङीचङीया झण्डा नाप ब्छाालिया न्यकू छपु नं जवं खवं छुकाः विरंङी पुइका बीगु जुइ । पिरङी खनेमदयेक खनेमदयेक न्हयः ने साया ख्वाः पाः पुनातैपिं सा वयीपनि तुयुगु जनी छपु चिनाः जनीच्वः भ्यालल् लुयायंकेगु यानातःगु खनेदु । वसः न्हयागु हे जूसा नं साया ख्वाःपाः पुनातैपिं सा वयपिनि तुयुगु जनी छपु चिना जनीच्वः भ्यालल् लुयायंकेगु यानातःगु खनेदु । थथे सायः वनीपिं गुम्ह गुम्हसिया साय भेषय् वनेगु मजुसे सन्यासिया भेषय् वनगु मजुुुसे सन्यासिया भेषय नं वनगु याः । थथ सन्यासिया भेषय सायः वनीििन म्हय् पिताम्बरया धोती चिनाः चिम्ता कमण्डलु, पलेसवां ज्वानः नं वनेगु याः । सा जुयाः वनेगु धयागु मृतात्मायात यमलोकय् दुत व्छयेगुया लागि जुसाः सन्यासि जुयाः सायाः वनेुगु धयागु जहनाया मृत्युं विरक्त जुया सन्यासि रुप कयाः वनेगु खः । छखा छेँय् छह व छम्ह स्वयां अप्वः सिगु मृत्इु जुल धाःसा, ग्वःम्हसिगु मुत्यु जूगु खः वः म्हहेसिगु  नाम छम्ह छम्ह व छम्ह स्वयां अप्वः सिगु मृत्यु जुल धाःसा, गर्व म्हसिगु मृत्यु जूगु खः वः म्हेसिगु नाम छम्ह छह दर सा ब्छयेगु प्रचलन दु । मनयात साया रुप मइूसे सया त हे मृत्इु जुम्हसिया नामय् धाथेयाम्ह सा हे व्छयेगु चलन दुगु खः । लिपा गुलिं मृत्इु जगु खः उलि साया वन्दोवस्त याये मपुत वा थःपिनि सा मदुगुया कारणं यानाः, साया थासय् साया थासय् साय रुप धारण याकाः मनू छवयेगु याना हाल ।