नेवा: अनलाइन न्युज | २०७४ मङ्सिर १५, शुक्रबार ११:५१:२७

‘राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त दल गुलि जुइ ?’ निर्वाचनलिसें उगु विषय नं चर्चाया विषय जुयाच्वंगु दु । छाय् धाःसा प्रतिनिधिसभा निर्वाचनय् प्रत्यक्षय् छगू सीट व ३ प्रतिशत मत प्राप्त याइगु पार्टी जक राष्ट्रिय पार्टी जुइ । थुकिं आः अप्वलय् खुगू (६) दलतक जक राष्ट्रिय पार्टी जुइफइ, विगतया चुनावी लिच्वः पुइकाः स्वयेबलय् ।

संविधानसभाया न्हापांगु निर्वाचन थुखे व्यवस्थापिका दुजःया ल्याः जक मखु, संसदय् प्रतिनिधित्व याइगु दलतय्गु ल्याः नं तःधं जूगु खः । संविधानसभापाखें जारी संविधान कार्यान्वयन थुखेया न्हापांगु निर्वाचन मंसीर १० व २१ पाखें निर्माण जुइगु संघीय संसदय् धाःसा सांस्दतय्गु ल्या जक मखु, सदनय् प्रतिनिधित्व याइगु दलतय्गु ल्याखय् तकं छरितोपन वइ ।

व्यवस्थापिका संसदया भूमिकातकं दूगु न्हापांगु संविधानसभाय् २०६५, २०६९ स २५ गू व निक्वःगु संविधानसभा २०७०, २०७२ स ३० गू दलया प्रतिनिधित्व दूगु खः । बहुदलीय व्यवस्था थुखेया आमनिर्वाचनय् खुगू (६) दलतसें जक ३ प्रतिशत पार याःगु खनेदु ।

स्थानीय तहया निर्वाचनय् एमाले, कांग्रेस, माओवादी केन्द्र, संघीय समाजवादी फोरम व राष्ट्रिय जनता पार्टी बाहेकया दलतसें ३ प्रतिशत सिबें म्हा मत काःगु दु । निर्वाचन आयोगया तथ्यांक कथं, न्हापांगु संविधानसभाय् ३ प्रतिशतसिबें म्हो मत काःगु दलतय्गु ल्याः न्यागू व निक्वःगु संविधानसभाय् प्यंगू जक खः । अथे २०४८ स खुगू, २०५१ स प्यंगू व २०५६ स खुगू दलं ३ प्रतिशत मत पार याःगु खः ।

निक्वःगु सभाया ३० दलमध्य छगू सिटे दलया ल्याः हे झिगू जूगु खःसा झिगू सिटसिबें म्हो प्रतिनिधित्व जूगु दलतय्गु ल्याः है थप १ दर्जन खः । ६०१ दुजःया संसदय् स्वंगू तःधंगु दललिसें च्यागू दलया सिट ल्याः जक ह दोहोरो ल्याखय् दुगु खः ।

संविधानसभापाखें रुपान्तरित संसदं दयेकूगु कानून कथं राष्ट्रिय दलया मान्यता कायेत छुं नं दलं प्रतिनिधिसभा निर्वाचनय् प्रत्यक्षपाखे म्होति नं छगू सिट कयाः समानुपातिकपाखे कूल सदर मतया ३ प्रतिशतसिबें अप्वः मत कायेमाः । तर राष्ट्रिय मान्यता काये मफइगु चीधंगु दलतय्त नं सिट कायेगु लुखा पूर्ण रुपं बन्द धाःसा मजू ।

निर्वाचन क्षेत्रगत जनमतया आधारय् प्रतिनिधिसभा व प्रदेशसभाय् प्रत्यक्षपाखे चीधंगु दलं जक मखु, स्वतन्त्र उम्मेदवारं तकं बाजी मारे यायेफइ । तर समानुपातिक सिट प्राप्तीया नितिं धाःसा प्रतिनिधिसभाय् देय् न्यंकपाखें ३ प्रतिशत (प्रतिनिनिसभा दुज निर्वाचन ऐनया दफा ६० या उपदफा ११) व प्रदेशसभाया नितिं सम्बन्धित प्रदेशपाखें १.५ प्रतिशत मत प्राप्त यायेगु अनिवार्य जू ।

समानुपातिकपाखे प्रतिनिधिसभाय् ३ प्रतिशत व प्रदेशसभाय् डेढ प्रतिशत सिबें म्हो मत प्राप्त याइगु दलतय्गु मत धाःसा सितिं वनीगु कानूनी व्यवस्थाया हुनिं सिट प्राप्त यायेमफइगु चीधंगु दलतय्के छरेजूगु मतया फाइदा नं सिट प्राप्त याइगु तःधंगु दलतय्त हे जुइ ।

प्रतिनिधिसभा दुजः निर्वाचन ऐनया दफा ६० या उपदफा २ स समानुपातिक सिट प्राप्त यायेत माःगु मत विभाजन ल्याः (सुत्र) सम्बन्धी व्यवस्था दु । वहे दफाया उपदफा १२ या कथं उपदफा २ कथं दलतसें प्राप्त याःगु कूल सदर मत गणना यायेबलयय् ३ प्रतिशत सिबें म्हा मत प्राप्त याइगु दलतसें प्राप्त याःगु मत दलं  प्राप्त याःगु कूल मतय् गणना मयाइगु न्ह्यथनातःगु दु ।

थुज्वःगु कानूनी व्यवस्था कथं ३ प्रतिशतसिबें म्हो जक मत प्राप्त याइगु दलं समानुपातिक सिट प्राप्त याइ मखु धाःसा ३ प्रतिशतया थ्रेसहोल्ड टेके याइगु दलं १ सिबें अप्वः हे सिट प्राप्त याइ । तर इमित विगतय् थें तःधंगु दल सरहया सुविधा लिसेंया संसदीय दल संचालनया सुविधा धाःसा प्राप्त जुइमखु ।

प्रतिनिधिसभाया निर्वाचनय् समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीपाखे कम्ती नं ३ प्रतिशत मत व न्हापा जुइगु निर्वाचित जुइगु निर्वाचन प्रणालीपाखे १ सिट प्राप्त याइगु दलं जक राष्ट्रिय दलया मान्यता प्राप्त याइ । समानुपातिकय् ३ प्रतिशत मत थ्यंकाः नं प्रत्यक्षपाखे १ सिट त्याके मफइगु दल बाय् प्रत्यक्षपाखे छुं सिट त्याकूसां नं समानुपातिकापाखे ३ प्रतिशतसिबें म्हो मत प्राप्त याइगु दलं राष्ट्रिय दलया मान्यता प्राप्त यायेफइ मखु ।

न्हूगु कानूनी व्यवस्था कथं संसदीय दल गठनया नितिं नं कम्ती नं निगू सिट त्याकेमाःगु आवश्यक जू । ‘संघीय संसद बाय् प्रदेशसभाया निर्वाचनय् कम्ती नं निगू थासय् निर्वाचित जुयाः प्रतिनिधित्व याइगु दलं संघीय संसदय बाय् प्रदेश संसदीय दल गठन यायेफइ,’ राजनीतिक दल सम्बन्धि ऐन २०७३ या दफा २४ स धयातःगु दु । थ्वसिबें न्ह्यः थुज्वःगु कानूनी व्यवस्थाया अभावय् देय् न्यंकपाखें १८–२० हजार मत मुंकूगु दलं नं १ सिट प्राप्त यानाः संसदीय दलया नेताया सुविधा काःगु खः ।

थ्रेस होल्डसम्बन्धी कानूनी व्यवस्थां सदनय् प्रतिनिधित्व याइगु दलतय्गु ल्याः म्हो जुयाः संसद सचिवालयया व्यवस्थापकिय ज्याय् अतिकं सहजता वइगु संसद सचिवालयया अधिकारीपिन्सं धाःगु दु । ‘१–२ सिटे दलतय्त नं संसदीय दलया ज्याकुथि, कर्मचारी व मेगु सुविधा व्यवस्थापन यानाबलय् जिपिं ला हैरान हे जुल,’ सचिवालयया छम्ह बरिष्ठ अधिकारी धयादी, ‘थुकिं संसदया पदाधिकारी, संसदीय समिति व कर्मचारीया नितिं ज्याकुथि अभावया समस्या नं समाधानय् नं सहजता वइ ।’

(थौं ने.सं. ११३८ मंसीर १५ गते शुक्रवाः कान्तिपुर न्हिपती पिदंगु बुखँ)

Categorized in पत्रपत्रिका